دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل
فهرست مطالب این دستور العمل
جرثقیل های متحرک یا موبایل کرین ها دارای چه ویژگی هایی هستند؟
مزیت جرثقیل های متحرک نسبت به سایر جرثقیل ها چیست؟
خطرات و حوادث جرثقیل های متحرک – چرا ایمن کار کنیم؟
اجزا و اصطلاحات فنی جرثقیل های متحرک
· اجزا جرثقیل بوم تلسکوپی
· اجزا جرثقیل های بوم مشبک
· اجزا جرثقیل های بوم تراک
· اجزا جرثقیل های بوم مفصلی
بازرسی از جرثقیل های متحرک
· هدف از بازرسی
· سطوح بازرسی ( بازرسی های متناوب و بازرسی دوره ای)
· چک لیست بازرسی روزانه جرثقیل متحرک
روش های باربرداری در جرثقیل های متحرک
نکات ایمنی کار با جرثقیل های متحرک
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
جرثقیل های متحرک یا موبایل کرین ها دارای چه ویژگی هایی هستند ؟
به جرثقیلی که دارای بازویی حرکت کننده باشد جرثقیل موبایل یا متحرک می گویند؛ این نوع از جرثقیل‌ها کاربرد فراوانی در ساختمان‌ها و انتقال کالاها بخصوص در داخل شهرها دارند. مزیت آنها در جابه‌جایی سریع و بدون قید و شرطشان است و دارای توان‌های مختلف برای جابه‌جایی بار می‌باشند.
مزیت جرثقیل های متحرک نسبت به سایر جرثقیل ها چیست ؟
– برای استفاده از این نوع جرثقیل ها نیاز به فضای بسیار بزرگی نداریم، برخلاف جرثقیل های برجی ( تاورکرین ها ) که نیاز به فضای زیادی دارند.
-انعطاف پذیری : در شرایطی که موانع متعددی وجود دارد ( بخصوص درون شهرها) و مسیرهای تنگ و باریک ، جرثقیل متحرک بهترین گزینه است .
-در صورتی که از نظر زمانی محدودیت دارید این نوع جرثقیل ها بسیار کاربردی می باشند زیرا برخلاف تاورکرین ها ( جرثقیل های برجی) و سایر جرثقیل های ثابت ، نیاز به نصب و راه اندازی ندارند.
-جرثقیل های متحرک بسیار قدرتمند بوده و با توجه به استفاده از نیروی هیدرولیک توانایی جابجایی بارهایی با تناژ سنگین را دارند.دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل
خطرات و حوادث جرثقیل های متحرک – چرا ایمن کار کنیم؟
تعداد زیادی جرثقیل متحرک در جای جای ایران مورد استفاده قرار می گیرد. جرثقیل ها به همان اندازه که تجهیزاتی مفید و پر کاربرد هستند، در صورت بهره برداری ناصحیح و غیر ایمن، به همان اندازه می توانند خطرناک بوده و موجب بروز حوادث جبران ناپذیر گردند. بسیاری از این حوادث به دلیل برنامه ریزی نامناسب در بهره برداری از جرثقیل رخ می دهند.
مهمترین عواملی که موجب بروز حوادث می شوند عبارتند از:
– استفاده از جرثقیل در محیط هایی با خاک نرم یا زیر سازی نامناسب زیر جک های تعادلی
– عدم توجه به جداول بار (load Chart) همان مدل جرثقیل و اضافه بار روی بوم که منجر به واژگونی جرثقیل و یا شکست بوم می گردد.
– نادیده گرفتن تجهیزات ایمنی کمک اپراتوری یا دستکاری آنها و یا عدم چک کردن عملکرد صحیح
– برخورد بوم با خطوط برق یا سایر تجهیزات متحرک در محل بهره برداری
– عدم چک و بازرسی روزانه و پیش از شیفت جرثقیل توسط اپراتور
– عدم بازرسی استاندارد جرثقیل به صورت ادواری توسط شرکت بازرسی معتبر
دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل – روش های بهره برداری:
هر چقدر پیچیدگی بار برداری بیشتر شود، امکان بروز حوادث بیشتر خواهد بود. هنگامی که شکل بار پیچیده است و یا به صورت خاص انجام می شود بایستی روش باربرداری ایمن از پیش مشخص گردد. نمونه هایی از باربرداری های با ریسک بالاتر عبارتند از:
· نصب سازه های پیش ساخته
· باربرداری مرکب با استفاده از چند جرثقیل
· باربرداری بسکت حمل نفر
· نصب تیر های پل ها
· کار در نزدیکی خطوط انتقال برق
· باربرداری مخازن تحت فشار بزرگ
· جرثقیل های مورد استفاده در سکو های شناور
· نصب و یا دمونتاژ تاورکرین
· باربرداری های خیلی سنگین
نمونه هایی از باربرداری های خطرناک را که به توجه و برنامه ریزی و هماهنگی بیشتری دارند در عکس های زیر نمایش داده شده اند:
دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل- با اجزای جرثقیل های متحرک آشنا شویم :
اجزا و اصطلاحات فنی جرثقیل های متحرک
اجزا و اصطلاحات فنی هر قسمت از جرثقیل در شکل های زیر و بر اساس نوع جرثقیل ارائه می شود :
۱٫مرکز چرخش 
۲٫چرخ دنده
۳٫اتاق راننده
۴٫سیلندر بالابرنده بوم
۵٫سر بوم کمکی
۶٫سر بوم اصلی
۷٫بوم افزایشی
۸٫بالابر اصلی
۹٫بالابر کمکی
۱۰٫وزنه ی تعادلی
۱۱٫موتور
۱۲٫کفشک جک های تعادلی
۱٫قطعه فلزی سر قلاب بزرگ 
۲٫سیم بکسل چندلا
۳٫قرقره ی بوم اصلی
۴٫بوم افزایشی
۵٫گوی فلزی سرقلاب کوچک
۶٫سیم بکسل تک لا
۷٫قرقره ی بوم افزایشی
۸٫قطع کن الکتریکی
۹٫سیم بکسل نگهدارنده ی بازوی کمکی
۱۰٫دکل نگهدارنده بوم کمکی
۱۱٫آویز مهار کننده ی بوم کمکی
۱۲٫چهارچوب بوم کمکی
اجزا جرثقیل بوم تلسکوپی
۱٫مرکز چرخش
۲٫کشنده
۳٫شاسی فوقانی
۴٫سیلندر بالابرنده بوم
۵٫بخش اصلی بوم
۶٫قطعه ی فلزی سر قلاب بزرگ
۷٫سیم بکسل چندلا
۸٫سر بوم اصلی
۹٫بخش سوم بوم تلسکوپی ( بخش دستی)
۱۰٫بخش دوم بوم ( بخش خودکار)
۱۱٫بخش اول بوم ( بخش خودکار)
۱۲٫بوم افزایشی
۱۳٫پین لولای بوم
۱۴٫بالابر اصلی
۱۵٫بالابر کمکی
۱۶٫وزنه های تعادلی
اجزا جرثقیل بوم مشبک
۱٫مجموعه چرخ زنجیری
۲٫سینی گردان
۳٫نگهدارنده بوم
۴٫بخش های بوم
۵٫قطعه ی فلزی سر قلاب اصلی
۶٫سیم بکسل چندلا
۷٫قطع کن الکتریکی
۸٫قرقره ی فوقانی بوم
۹٫بخش پاشنه بوم کمکی (JIB)
۱۰٫بخش میانی بوم کمکی
۱۱٫گوی فلزی سر قلاب کوچک
۱۲٫سیم بکسل تک لا
۱۳٫ قرقره فوقانی بوم کمکی
۱۴٫ بخش فوقانی بوم کمکی
۱۵٫ آویز مهار کننده بوم کمکی
۱۶٫ دکل نگهدارنده بوم کمکی
۱۷٫ آویز مهار کننده (عقبی) بوم کمکی
۱۸٫ قرقره ی خم کن
۱۹٫ مهار کننده بوم
۲۰٫ گوی بیرونی
۲۱٫ سیستم جمع کننده و بالابری بوم
۲۲٫ گوی درونی
۲۳٫ قلاب عقب
۲۴٫ دروازه
۲۵٫ سیم بکسل بالابر اصلی
۲۶٫ وزنه تعادلی
۲۷٫ کف ماشین
اجزا جرثقیل بوم تراک
۱٫مرکز چرخش
۲٫جک های تعادلی عقب
۳٫شاسی کامیون
۴٫ستون چرخش
۵٫جک های تعادلی جلویی
۶٫بالابر
۷٫سیلندر بالا برنده ی زیر بوم
۸٫بخش اصلی بوم
۹٫گوی فلزی قلاب
۱۰٫قسمت های تلسکوپی بوم
۱۱٫قطع کن الکتریکی
۱۲٫قرقره انتهایی بوم
اجزا جرثقیل بوم مفصلی
۱٫جک های تعادلی
۲٫جک های تعادلی جانبی
۳٫تکیه گاه
۴٫مهاری
۵٫سیلندر چرخش
۶٫ستون
۷٫سیلندر بالابر اصلی
۸٫بازوی کمکی
۹٫سیلندر بازوی کمکی بیرونی
۱۰٫بازوی کمکی بیرونی
۱۱٫سیلندر بازوی افزایشی
۱۲٫بازوی افزایشی
۱۳٫قلاب
دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل – بازرسی جرثقیل های متحرک
هدف از بازرسی جرثقیل ها چیست ؟
بازرسی از جرثقیل ها به دلایل زیر انجام می شود :
o جلوگیری از بروز حوادث و صدمات جانی
o جلوگیری از بوجود آمدن خسارت های مالی ناشی از حوادث
o کم کردن هزینه های نگهداری و تعمیرات
o جلوگیری از توقف ساخت و تولید
o تلاش برای برقراری و ترویج فرهنگ ایمنی
سطوح بازرسی :
– بازرسی حین ساخت ( بازرسی اولیه)
– بازرسی حین بهره برداری ( شامل بازدیدهای متناوب ( روزانه / هفتگی / ماهیانه ) و بازدیدهای دوره ای )
- منظور از بازرسی حین ساخت ( بازرسی اولیه) چیست ؟
مطابق توافق صورت گرفته با سازنده، بازرس فنی مورد تایید ، از ابتدای شروع به ساخت جرثقیل حضور یافته و بر ساخت جرثقیل نظارت می نماید و در زمان لازم تست های غیرمخرب مورد نیاز را انجام می دهد.
- منظور از بازرسی حین بهره برداری چیست ؟
بازرسی حین بهره برداری به دو نوع بازرسی تقسیم می شوند :
۱٫ بازرسی متناوب ( روزانه / هفتگی / ماهیانه )
در این نوع بازرسی ، نیاز به بازرس شخص ثالث نبوده و می تواند توسط اپراتور دستگاه یا شخص صلاحیتدار دیگری انجام شود . این نوع بازرسی اصولا در آغاز هر شیفت کاری صورت می پذیرد.
۲٫ بازرسی دوره ای
این نوع بازرسی ها در دوره های زمانی مشخص (معمولا ۶ ماهه و یکساله) انجام می شود ، این بازرسی ها توسط شخص ثالث مورد تایید صورت می پذیرد .
بازرسی متناوب از جرثقیل ها شامل موارد ذیل می باشد :
– بررسی هرگونه نشتی و خرابی سیستم های هیدرولیک و اجزاء آن که شامل شلنگ ها، شیرها، جک ها و … می شود .
– بررسی عملکرد ترمز و کلاچ و دنده
– بررسی لاستیک ها ، شامل بررسی : فشار باد / خوردگی / هرگونه آسیب دیدگی / شل بودن پیچ . مهره ها
– سالم و محکم بودن حفاظ ها و پلکان ها
– بررسی صحت عملکرد هشدار دهنده ها ، از جمله : چراغ ها / بوق
– بررسی سیم بکسل ها از نظر : عدم وجود خوردگی / له شدگی / شکستگی / خمیدگی / سوختگی / رشته رشته شدن / کاهش قطر و هرگونه آسیب دیگر
برخی از آسیب های سیم بکسل در تصاویر زیر آمده است ، که در صورت مشاهده ی آنها باید فورا سیم بکسل را از رده خارج نمایید :
- بازرسی قرقره ها : از نظر عدم وجود آلودگی خارجی روی شیارهای قرقره ها / زاویه مناسب قسمت زین شیار ها و نشست مناسب سیم بکسل درون آن ( سیم بکسل ها در جای خود بخوبی جا افتاده باشند)/ قسمت بیرونی شیار ها مخروطی و لبه ها منحنی شکل باشد
- بازرسی از درام شامل : خوردگی درام / خوردگی شیارها / شکستگی شیارها/ تغییر شکل شیارها / سایش
- بازرسی از سازه جرثقیل و شاسی جرثقیل شامل : بازرسی جوش ها / پیچ و مهره ها / هرگونه تغییر شکل و …
- بازرسی هوک ( قلاب) شامل :
– سایش بیش از حد قلاب مجاز نیست زیرا حتی در صورت یکنواخت بودن سایش نیز کاهش ظرفیت قلاب را خواهیم داشت.
– اگر در بازرسی چشمی یا غیر مخرب در هر قسمتی از قلاب مطابق شکل زیر ترک مشاهده گردید می بایست نسبت به تعویض یا تعمیر آن اقدام گردد.
– قلاب باید دارای ضامن ایمنی جهت جلوگیری از خروج سیم بکسل باشد .
– داخل ماشین : صندلی داخل ماشین از نظر استحکام و … / نحوه عملکرد فرمان / برف پاک کن و …
روش های باربرداری در جرثقیل های متحرک
یکی از روش های بار برداری، شرایط خاص می باشد ، که منظور، بلند کردن بار توسط دو یا چند جرثقیل است.
موارد ایمنی هنگام کار با دو جرثقیل :
- کنترل کل عملیات توسط سرپرست متخصص
- بکارگیری ریگر باتجربه
- ارزیابی دقیق تمامی مراحل کار توسط سرپرست و اپراتور و ریگر
- مشخص شدن میزان دقیق باری که هر جرثقیل باید بلند کند.
- استفاده از جرثقیل های مشابه تا حد امکان
- جرثقیل ها حتما می بایست مجهز به نشانگر وزن بار Load Indicator باشند.
- تهیه Lifting Plan
- مشخص کردن محوطه انجام کار با علائم هشدار دهنده و نوار خطر
- سفت و محکم بودن زمین جهت قرارگیری جرثقیل ها
- مشخص بودن دقیق وزن بار
- تراز بودن محل قرار گیری جرثقیل ها
- جرثقیل ها نباید بیشتر از ۷۵ درصد ظرفیت خالص اشان بارگذاری شوند.
- برابر بودن سرعت سوئینگ جرثقیل ها
محاسبه سهم بار هر جرثقیل در روش جابجایی بار توسط چند جرثقیل
- حداقل ظرفیت لازم برای هر جرثقیل هنگام کار با دو جرثقیل ۲۰ درصد بیشتر از سهم محاسبه شده ی بار در نظر گرفته می شود.
- حداقل ظرفیت لازم برای هر جرثقیل هنگام کار با سه جرثقیل ۳۳ درصد بیشتر از سهم محاسبه شده ی بار در نظر گرفته می شود.
- حداقل ظرفیت لازم برای هر جرثقیل هنگام کار با چهار جرثقیل ۵۰ درصد بیشتر از سهم محاسبه شده ی بار در نظر گرفته می شود.
دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل- روش باربرداری معمولی یا رایج :
در صورتی که برای بلند کردن بار شرایط خاص ( را که قبلا به آن اشاره شد ) را نداشتیم، باربرداری بصورت معمولی می باشد. در این روش نیز یک نفر بعنوان مسئول در نظر گرفته شده تا عملیات باربرداری را کنترل نماید. این فرد نیز باید وسایل و ابزار کار و تجهیزات مناسب را انتخاب کرده و آنها را قبل از شروع باربرداری بازدید و کنترل نماید. هم چنین می بایست شرایط ناایمن را شناسایی کرده و در صورت بروز شرایط ناایمن کار را متوقف نماید.
روش تعیین وزن بار :
تعیین وزن بار پیش از عملیات باربرداری یکی از مهمترین عوامل پیشگیری از بروز حادثه در عملیات جابجایی بار است.
برای بدست آوردن وزن بار از روش های زیر استفاده می شود:
۱٫ مشاهده وزن بار که روی جعبه یا خود بار توسط سازنده نوشته شده است.
در این روش حتما توجه داشته باشید که وزن نوشته شده، وزن خالص بار است یا بار به همراه تجهیزات و متعلقات .
۲٫ مراجعه به اسناد و برگه های بار، که توسط سازنده ارائه می شود جهت بدست آوردن وزن بار.
۳٫ تعیین وزن با کمک باسکول ( زمانی که بار روی کفی تریلی یا کامیون است).
۴٫ بدست آوردن وزن بار بصورت تخمینی با استفاده از جداول وزنی مواد
در این روش با استفاده از جداول وزنی مواد، وزن مخصوص یا همان چگالی مواد را بدست آورده و آنرا در حجم بار ضرب می کنیم تا وزن بار بدست آید.
در صفحه ی بعد جدول وزنی مواد را ملاحظه می نمایید :
وزن مخصوص (چگالی) * حجم : وزن
مثال :
برای مثال صفحات فولادی معمولا به شکل چندتایی تولید و جابجا می شوند. برای تعیین وزن تقریبی یک مجموعه از صفحات فولادی با داشتن اطلاعات اولیه زیر، وزن دو صفحه فولادی با ضخامت ۵/۱ اینچ، پهنای ۳ اینچ و طول ۶ اینچ را می توان بدست آورد.
وزن یک فوت مربع فولاد با ضخامت ۱ اینچ برابر ۴۰پوند است.
در نتیجه :
۴۰*۶*۳*۱٫۵*۲=۲۱۶۰Lb
دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل- نکات ایمنی کار با جرثقیل های متحرک :
۱- همیشه از تراز بودن جرثقیل مطمئن شوید زیرا در صورت تراز نبودن بار به یک سمت کشیده شده و سبب واژگونی میگردد.
البته کشیده شدن بار به یک سمت در موارد زیر نیز اتفاق می افتد، پس نهایت دقت را در این شرایط بعمل آورید :
– گردش سریع بوم
– ترمز ناگهانی هنگام گردش با بار
۲- همواره بار را از فاصله ی مناسبی بلند کنید ، در برخی شرایط امکان نزدیک شدن به بار وجود ندارد ، در این شرایط بار را بلند نکنید زیرا اینکار باعث کشیده شدن بوم به سمت بیرون و کاهش ظرفیت می شود.
۳- هرگز در زمانی که بار بصورت معلق می باشد ، توقف ناگهانی نکنید زیرا اینکار سبب افزایش وزن بار و کاهش ظرفیت جرثقیل می شود .
۴- توجه نمایید که حین حرکت در سراشیبی بعلت زیاد شدن فاصله ی بین بار و جرثقیل، ظرفیت جرثقیل کاهش می یابد .
۵- همیشه به جمع شدن صحیح سیم بکسل روی درام توجه کنید ، زیرا پیچیده شدن ناصاف و ناصحیح باعث بریدگی سیم بکسل می شود .
سوال : چه عواملی میتواند سبب جمع شدن ناهموار سیم بکسل شود ؟
- میتواند بر اثر تنظیم نبودن زاویه ی قرقره ی پاشنه بوجود بیاید. پس همواره برای ثابت ماندن زاویه، به میله ی راهنما توجه کنید .
- عامل دیگری که میتواند باعث جمع شدن ناهموار و ناصحیح سیم بکسل شود ایست ناگهانی بار است.
- ممکن است این ناهمواری بدلیل سبک بودن وزن قلاب اتفاق بیفتد . هنگام بالا رفتن بوم، نبود نیروی کافی قلاب باعث جمع شدن ناصحیح سیم بکسل می شود .
۶- در حالتیکه هوک در پایین ترین سطح قرار دارد باید حداقل ۲ دور سیم بکسل بر روی درام باقی بماند.
۷- همیشه به این نکته توجه کنید که هوک جرثقیل دقیقا در مرکز بار قرار بگیرد .
۸- هوک ( قلاب ) جرثقیل نباید در تماس با انتهای بوم باشد .
۹- در صورتیکه مجبور به حرکت در جاده ها هستید بوم جرثقیل را باید کاملا پایین آورده و ببندید، همچنین می بایست سینی گردان را قفل کنید .
۱۰- هنگام حرکت در سراشیبی و سربالایی بوم را در حالت های زیر قرار دهید :
۱۱- هنگام باربرداری بارهای سنگین ، حتما ابتدا بار را کمی از زمین بلند کنید سپس آنرا متوقف کنید تا از صحت عملکرد ترمزها مطمئن شوید . سپس در صورت عملکرد صحیح ترمزها، کار را ادامه دهید .
۱۲- همیشه به حداکثر ظرفیت مجاز جرثقیل دقت کنید و باری که وزن آن از میزان اعلام شده تجاوز میکند را بلند نکنید.همواره به جدول بار مراجعه کرده.
۱۳- فراموش نکنید که بار را به درستی ببندید و مهار کنید تا در زمان جابجایی دارای نوسان نباشد.
۱۴- در رابطه با جرثقیل های بوم تلسکوپی، تلسکوپها باید به اندازه ی مساوی باز شوند.
حتی الامکان بوم با طول کوتاهتر را بکار ببرید.
در بخش دوم دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل های متحرک ملاحظه خواهید کرد :
· آشنایی با مفهوم جدول بار موبایل کرین ها ( جرثقیل های متحرک) و نحوه استفاده از آن
· آشنایی با تست بار در جرثقیل های متحرک
· ادامه ی نکات ایمنی کار با جرثقیل های متحرک
· و ….
بخش دوم دستورالعمل ایمنی و بازرسی جرثقیل های متحرک را از طریق کانال تلگرامی مرجع ایمنی صنعت لیفتینگ ایران drsanaat@ دریافت نمایید .
خدمات مجموعه بازرسی فنی دکتر صنعت در حوزه آموزش ، بازرسی و صدور سرتیفیکیت انواع جرثقیل ها و ماشین آلات
آموزش ایمنی ، اپراتوری ایمن و بازرسی (صدور گواهینامه) :
- جرثقیل های سقفی و دروازه ای Overhead and Gantry Cranes-
- جرثقیل های برجی ( تاور کرین) Tower Crane-
- جرثقیل های موبایل (متحرک) Mobile cranes-
- ماشین آلات عمرانی و راهسازی Construction and road-building machinery-
- لیفتراک Forklift-
- استاکرها و ریچتراک و جک پالت Reach truck & Stackers & jack pallet
بازرسی ادواری و صدور گواهی سلامت ( سرتیفیکیت ) :
- جرثقیل های سقفی و دروازه ای (Overhead & Gantry Crane Inspection Method )
- جرثقیل های برجی ( تاور کرین) (Tower Crane Inspection Method)
- جرثقیل های موبایل (متحرک) (Mobile Crane Inspection Method)
- ماشین آلات عمرانی و راهسازی Construction and road-building machinery Inspection Method) )
- لیفتراک (Forklift Inspection Method)
- استاکرها و جک پالت و ریچتراک (Inspection Method Stackers & jack pallet
سلام واقعا مطلب عالی ای بود، باتشکر از تهیه و تدوین مطلب